Historie van de Historische Vereniging Oud Gorcum

De historische vereniging Oud-Gorcum werd op 20 augustus 1909 door enkele ingezetenen opgericht, met het doel belangstelling te wekken voor de geschiedenis van de stad Gorinchem en haar omgeving en deze levend te houden. De directe aanleiding tot de oprichting was de dreigende verkoop van het pand „Dit is in Bethlehem" in de Gasthuisstraat 25, daterend uit 1566. Het vermoeden bestond dat het huis door de koper zou worden afgebroken, zoals destijds — toen er van enige wettelijke bescherming van monumenten geen sprake was — wel vaker gebeurde. Enkele inwoners beseften dat afbraak van dit unieke renaissancepand wel een heel ernstige verarming van het stadsbeeld zou betekenen en dat daarom het pand voor de gemeenschap in Gorinchem behouden moest blijven. De toen jonge vereniging wist dit pand aan te kopen, waarmee een fraaie renaissancegevel voor de stad behouden bleef. 

„Dit is in Bethlehem"

Na restauratie van dit pand richtte Oud-Gorcum het huis in tot museum waarin een collectie voorwerpen en documentatie over de geschiedenis van de stad werd getoond. In de loop van de jaren werd de collectie uitgebreid.  Het museum kreeg de aan de gevelsteen ontleende naam „Dit is in Bethlehem".

De opening van het museum vond plaats op 1 juni 1912. Vele tientallen jaren heeft „Dit is in Bethlehem" op deze wijze goed gefunctioneerd. In de jaren zeventig raakte het gebouw in verval. De inrichting en beheer voldeden niet meer aan de eisen van deze tijd, zodat het museum in het najaar van 1978 zelfs voor het publiek gesloten moest worden. Na een grondige restauratie en herinrichting werd „Dit is in Bethlehem" op 18 september 1982 opnieuw in gebruik gesteld.

De exploitatie van het museum was vele jaren de belangrijkste activiteit van de Historische Vereniging, Eind 1982 verkocht de vereniging ‘Dit is in Bethlehem’ aan de gemeente Gorinchem voor één gulden. Het onderhoud voor het museumgebouw was financieel niet meer op te brengen. het beheer werd overgedragen aan een gemeentelijke beheerscommissie, waarin Oud-Gorcum echter statutair met ten minste drie bestuursleden was vertegenwoordigd De collectie kwam voor 50 jaar in bruikleen van de gemeente, die conservator Rob Kreszner die op 1 maart 1982 bij de vereniging in dienst was getreden, direct aanstelde als conservator van de collectie iets dat hij tot december 2020 vol verve heeft gedaan. Naast de presentatie van de vaste collectie, bestaande uit historische voorwerpen, werden er wisselende exposities georganiseerd, van moderne kunst tot zilverwerk. Twee vertrekken in het pand bleven in gebruik voor bestuursvergaderingen, waar heden ten dage het bestuur nog elke maand bijeenkomt.

Daarnaast werden er vanaf 1947 lezingen en excursies door de vereniging georganiseerd en verschenen er vanaf 1957 diverse publicaties, waaronder waar onder het tijdschrift Oud-Gorcum Varia (vanaf 1984) en de Historische Reeks Oud-Gorcum (vanaf 1989).
Daarnaast zette de verenging zich, met succes, ook in voor het behoud van diverse oude gebouwen. Sinds 1974 is deze taak voor een belangrijk deel overgenomen door ‘Stichting Stadsherstel Gorinchem’.

In 1995 verhuisde het museum naar het oude stadhuis op de Grote Markt 17 en kreeg de naam Gorcums Museum. De documentatie in de vorm van archieven, foto’s, prenten en dergelijke is in bewaring gegeven bij het Regionaal Archief Gorinchem.

Vanaf 2017 worden de lezingen niet meer in het wijkgebouw De Heul gehouden maar in het theater "Peeriscoop'.

Oud Gorcum is een gezonde vereniging met ongeveer 600 leden, eigen Facebookpagina en YouTube kanaal is dan ook "Bij de tijd"